Shkruan Gjekë Gjonaj
Dermatologu i njohur prof.dr. Simë Gjon Dobreci lexuesit shqiptar i dhuroi librin ”Krijime popullore shestanase”. Autori, edhe pse me profesion mjek, u fut në historinë e folkloristikës me një njohuri teorike modeste, por me pikëpamje të drejta rreth karakterit të mirëfilltë që duhej të kishin krijimet popullore. Me këtë libër dr. Dobreci u radhit ndër mbledhësit e hershëm të folklorit shqiptar të cilët u nxitën nga Romantizmi Europian për të vlerësuar trashëgiminë folklorike dhe sidomos trashëgiminë e këngës popullore.
Libri “ Krijime popullore shestanase” të autorit dr. Simë Gjon Dobrecit është një produkt i vullnetit të tij të kahmotshëm për grumbullimin e thesarit të pasur popullor të shestanasve. Autori i librit është rritur e brumosur me përdorimin e prozës tregimtare popullore të Shestanit, një nga zonat etnike të shqiptarëve në Malin e Zi, saqë kureshtja dhe vullneti e tij i madh kanë bërë të mundshëm formimin, përdorimin dhe shënimin e këtij thesari folklorik, nga i cili bindemi se tradita folkloristike, si një dhunti e natyrës psikoetnike, është mjaft e pasur dhe e pashtershme.
Autori shkruan në hyrje të librit se “krijimtaria popullore e Shestanit më ka gëzur dhe entuziasmuar. Botimi i saj në revistën BUZUKU, si dhe disa miq më dhanë idenë dhe më shtuan dëshirën që t’i bashkoj në një libër të vetme, ashtu që të lexohen më lehtë.E bëra këtë punë me dashuri , sepse kjo është pasuri e çmueshme që na e lanë të parët tonë”.
Materiali i bletës shestanase në këtë libër është renditur sipas gjinive. Libri përfshinë pjesë me këngë dashurie, këngë dasme, kurbeti, balada e elegji, vajtime, këngë humoristike, këngë kreshnike, të barinjve e krijime të tjera nga letërsia gojore e Shestanit të botuara në revistën “ Buzuku”, sikurse edhe për disa shestanas të njohur.
Dr. Sima këto materiale të mbledhura të folklorit i ka regjsitruar ashtu siç jetonin këto thesare në përvojën aktuale popullore, pa bërë përpunime e shtesa të tyre me ngjarje që nuk i kishin tekstet origjinale. Qëllimi i tij kryesor ishte objektiv: T’u siguronte shestanasve një identitet kombëtar, për të forcuar dhe bashkuar kombin gjuhësisht dhe kulturalisht. Synimi tjetër i tij ishte të regjistronte krijimtarinë folklorike të kësaj trevë folklorike dhe për të rritur e ndërgjegjësuar atë, po dhe për ta ruajtur gjatë në kujtesë.
Urtësia popullore shestanase e trajtuar në këtë libër është jo vetëm dëshmi e trashëgimisë së pasur shpirtërore, por edhe e dashurisë ndaj njerëzve dhe ndaj vendlindjes . Aty është përdorur një sistem i ngirtur dhe i pasur i të shprehurit poetik, janë gërshetuar krahasime dhe metafora, të cilat të njësuara e të ndërlidhura mes veti, funksionalizohen mjeshtërisht në tërësinë kuptimore dhe shprehëse artistike të krijimeve përkatëse.
Ka rëndësi të përmendet fakti se dr. Sima nuk nisi t’i mbledhë këto këngë si talent dhe pastaj të zbulonte vlerat e larta të atyre këngëve, por ai e nisi këtë punë me një qëllim të caktuar patriotik, i shtyrë nga dashuria e vendit dhe e gjuhës. Punoi në mënyrë autodidakte, pra ai nuk vinte nga ndonjë formim etnologjik dhe folklorik, por duke qenë përpara kësaj situate të habit fakti që vepra ka një karakter të pranueshëm shkencor.
Këto krijime gojore, epike, lirike, epiko-lirike, të cilat janë ruajtur e zhvilluar që nga kohët e hershme e deri në ditët e sotme, në saj të kujdesit të përgjithshëm të shestanasve, paraqesin një vlerë për mbarë folkloristikën tonë. Ato përbëjnë një trashëgimi të vyer po edhe të pastudiuar sa e si duhet nga gjuhësia dhe folkloristika shqiptare. Prandaj, botimin e kësaj krijimtarie popullore e konsideroj si një vepër të rëndësishme për letërsinë gojore shqiptare, si një pasuri të përgjithshme kombëtare.
