Cafo, nepu malësorëve çka u duhet për festë! – Gjekë Rudaj, misionar i humanizmit

Gjekë Gjonaj

Cafo,  nepu malësorëve  çka u duhet për festë !

Gjeka në Ulqin ka patur shumë miq të mirë. Ndër ata ka qenë edhe Mustafë Dollaku ( Cafi i Muharremit 1878-1963)  Në dyqanin e tij tregtonin edhe shumë malësorë nga Shtoji.  Familjet e malësorëve  në gjendje të vështirë ekonomike  pagesën e bënin kohë pas  kohe. Gjekë Hiri, duke patur mirëkuptim  për  malësorët në nevojë  në prag të festave të krishtera i thotë  mikut të tij, Cafit të Muharremit, pronarit të dyqanit që t’u japë malësorëve çka u duhet për festë , kurse ai do të shlyejë borxhet e atyre që nuk do të kenë mundësi të paguajnë borxhin. Dhe kështu ndodhi .  Gjekë Pjetri shleu borxhin e malësorëve. “ Me këtë veprim Gjekë Pjetri e tregoi sinqeritetin, bujarinë dhe humanizmin e vet me çka u dallua si person në këto treva”, më tha  Shaban Dollaku para shtatë vitesh.
Vrasja e nipit

Në kohën e Luftës së Dytë Botërore , në vitin 1942  në Kodra të Ulqinit vritet me armë zjarri nipi i Gjekë Pjetrit, Dedë Coka ( 29 vjeç) , nga dorasi Zarija Jankoviq. Ishte kjo  një vdekje e dhimbshme dhe  e rëndë  për  familjen e Cokë Hirit dhe farefisin Rudaj. Zarija ishte në radhët e partizanëve , ndërsa Deda në radhët e ballistave.
Prof.dr. Janko Jankoviq, djali i axhës të babait të tij  Zarija ( Zaro) Jankoviq këtë ngjarje të hidhur e  tregon kështu:
–    Xhaxhi Zaro ( Zarija, djali i axhës së babait tim) ka rënë në duart e çetnikëve në rrethinën e Cetinës. Çetnikët ia dorëzuan italianëve, të cilët e gjykojnë në Gjykatën e Shkodrës me mbi 90 vjet  burg . Pas shpalljes së dënimit komunistët shkodran e grabisin dhe e transportojnë deri në afërsi të qytetit të  Ulqinit. Kur ka rënë muzgu Zarija është nisur në drejtim  të qytetit  dhe  është ndeshur në dy prita. Kur e kanë ndaluar i janë drejtuar në gjuhën malazeze. Atëherë e ka kuptuar se e presin atë dhe u është përgjigjur në gjuhën shqipe.  I është afruar njëri prej anëtarëve të pritës dhe pas një kontakti fizik e plagos. Pjesëtari tjetër i pritës shtinë me armë zjarri dhe e varros  xhaxhin Zaro .  Ashtu i   i plagosur ai ka shtënë me pistoletë  në drejtim nga e shtëna e dytë dhe e  godet për vdekje Dedë Cokën. Zarija,  sapo është përmirësuar gjendja e tij shëndetësore nga plagët,  është kthyer në radhët e partizanëve si luftëtar i Brigadës së katërt malazeze të proleterëve. Pas rënies së Italisë  Zarija ka vendosur kontakte me familjen e të ndjerit Dedë Cokës me ç’rast ka shprehur keqardhjen e tij të  sinqertë dhe u ka shprehur ngushëllimet  familjes Rudaj, tregon Janko i cili  shprehet se ka dëgjuar fjalë miradie për familjen Rudaj.

Falja e gjakut

Gekë Pjetri   ka qenë i njohur edhe për burrni. Ai    pasi që  kuvendoi dhe u muar vesh me  farefisin e tij vëndosi që  t’i ftojë familjarët e  dorasit Zarija ( zaro) Jankoviqit  që  të mos rrinë të mbyllun në shtëpinë e tyre. Zemra e Gjekë Pjetër Hirit u bë granit dhe një ditë u tha pajtimtarëve: “ Ishte ky nji moment  lufte. Të dy e gjuan me armë  njani-tjetrin. Zarija Jankoviqi ka  kënë jetëgjatë, kurse nipi ëm jetëshkurt. Si ka vdek nipi ëm ka mujt me vdek edhe Zarija. Burra falë u  u kjoftë gjaku i nipit! Të pranishmit i thanë:
–    Kjosh faqebardhë o burri i Malësisë! Ma burrni asht me falë se  me vra. Kështu duhet me veprua edhe të tjerët. Ti nuk fale vetëm nji gjak,por edhe shumë gjaqe.
Burrnia e Gjekë Pjetrit pati jehonë të madhe.   Burrat e vjetër të Shtojit më kanë thënë se ky veprim i shkoi në vesh edhe Bllazho Jovanoviqit.    Kjo vepër e Gjekës  mbeti e paharrueshme  tek shqiptarët në përpjekjet e tyre për zhdukjen e hakmarrjes.

Njohja me autoritetet e kohës

Falë kontriburtit të tij  të madh shumëvjeçar humanitar u bë i njohur jo vetëm  brenda shtetit ku jetoi,por edhe jashtë kufijve të tij.  Krijoi miqësi me shumë autoritete të kohës  jo vetëm në qarqet shqiptare.  Burrat e njohur  të Malësisë së Madhe e nderuan  këtë misionar të  humanizmit  deri  në ditën e fundit të jetës së tij, në vitin 1968, kur në moshën 74 vjeçare i mbylli sytë përgjithmonë.  Për ilustrim, po përmendi  vetëm dy vargje, ditën e varrimit të Gjekë Pjetrit, nga    vajtimi i Gjon Mark Pllumit, nga Shqipëria:
“ …G’ju për g’ju bashkë me Prekë Calin,
Ën bjeshkë t’Kelmendit ndanë xhibalin…

Njeriu është i madh aq sa jep

Të jeshë  human , zemërgjerë dhe   i ndjeshëm , si çishte Gjekë Hiri, do të thotë të keshë veçori   njerëzore të cilat   vlerësohen  kudo dhe kurdo. Këto janë vlera universale  të njerëzimit, të cilat duhet kultivuar përherë. Nuk është i madh  vetëm ai që ka pasuri monetare.  Njeriu është i madh aq sa jep. Prandaj, duhet dhënë nga zemra njerëzve  në situata të vështira njerëzore. Gjithmonë duhet të kemi parasysh se fati rrokulliset:  Kush është keq sot , nesër është mirë. Ai  që është mirë sot, nesër është keq. Gjithkujt  mund t’ ndodhin sëmundjet, skamjet, bankrotet, fatëkeqësitë, vërshimet e tragjedi   të ndryshme. Por gjithmonë, kur kemi mundësi duhet  të jemi solidar, të ndihmojmë nevojtarët, të sëmurët…,  sepse kjo është një ndjenjë të cilën çdo njeri ( natyrisht  ata me shpirt)  e bën të madh, të përmbushur dhe fatlum. Apo, jo?