Nga Sado Dollaku
Plazha e Madhe e Ulqinit është edhe një herë objekt debati intensiv. Megaprojekti i propozuar, i mbështetur nga Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Qeveria e Malit të Zi, ka ngjallur kundërshtime lokale, të nxitura nga shqetësimet në lidhje me proceset jotransparente dhe një shkallë zhvillimi që duket indiferente ndaj kuadrit të zhvillimit të qëndrueshëm të vendosur nga Kuvendi i Ulqinit në vitin 2007. Ky nuk është kapitulli i parë në historinë e zhvillimit të Plazhës të Madhe , dhe një vështrim prapa në vitet 1970 zbulon një qasje të ndryshme – një me mësime të vlefshme, ndoshta të pakëndshme, për sot.
Në Ulqin në vitet 1970, ne, nxënësit e Gjimnazit “ Vëllazërim-Bashkim” – një institucion gur themelin e vendosi Xhemal Bijedići , atëherë Kryeministër i RSFJ-së së fuqishme – jetoi realitetin e një jete praktike dygjuhëshe. Gjuha ishte një urë, jo një pengesë. Arsimi ynë i mesëm, i cili përfshinte latinishten, gjermanishten, rusishten dhe anglishten, nxiti një kuriozitet intelektual kolektiv të shprehur në “ Počeci / Fillimet ”, revistën tonë dygjuhëshe, po aq të gjallë dhe të larmishme sa edhe botëkuptimet tona në zhvillim.
Basketbolli u bë një fokus i përbashkët. Arritjet olimpike të Jugosllavisë jehonën edhe në turnetë tanë ndërklasorë, duke e transformuar palestrën e ngushtë të shkollës në një kazan ambiciesh rinore. Nga kjo energji doli Klubi i Basketbollit të Ulqinit 1976, një produkt i drejtpërdrejtë i përkushtimit tonë.
Në shikim të parë, ambiciet tona sportive dhe gjysmëmaratona e vrapuar pranë ujit në Plazhën e Madhe na bënë kampionë. Por krahasimi i galopant të trajnerit olimpik Dane Korica dhe grupit të tij të atletëve ishte në kontrast të thellë me ritmin tonë më të relaksuar dhe amator.
Por, ndërsa fushat sportive na i vidhnin orët e ditës, ne i kalonim netët duke dëgjuar muzikë, pranë detit të pafund dhe nën “rrethin e madh blu”.
Atmosfera e prillit ishte e mbushur me përgatitje për sezonin. Familjet po përgatitnin me kujdes dhomat, kopshtet po mirëmbaheshin, duke premtuar një bollëk rrush, fiq dhe shega. Kartolina dhe letra nga qytete të ndryshme (kjo ishte epoka para rezervimeve dixhitale ‘ booking.com ‘) formonin pirgje të rregullta në tryezat e kuzhinës së Ulqinakeve. Turizmi privat po lulëzonte.
Ulqini po zgjerohej dukshëm. Përgjatë Plazhit të Madh po lindnin vendpushime dhe kampe të reja.
Mishko Mirović , atëherë drejtor i Rivierës së Ulqinit, nisi me vizion ndërtimin e hoteleve të reja në Plazhe të Madhe. Politikanët dhe disidentët vendas, si nga xhelozia ashtu edhe nga injoranca, shprehën rezervat e tyre, por ai vazhdimisht e formësoi rrëfimin e tij. Kur Edvard Kardelj hapi një hotel të ri në Velika Plaza, ishte e qartë se Ulqini po hynte në një fazë të re zhvillimi.
Iniciativa lokale po lulëzonte gjithashtu: fqinjët e mi, Bruno dhe Xhemo Abazović , themeloi një shkollë skijimi në ujë, së cilës iu bashkua shpejt edhe Sani Dervishi -Pipo, duke e shndërruar plazhin në një skenë plot ngjyra për aftësitë e tyre në ujë.
Trageti Sveti Stefan udhëtonte me besnikëri midis Tivarit dhe Barit, duke transportuar jo vetëm pasagjerë, por edhe thesare vinili nga Italia. Fqinji im Mendo Mavrić – impresario diskotekë i Petrovacit , Sveti Stefanit, Budvës dhe Ulqinit – më dërgonte në Bari për të blerë hitet më të fundit në ” Discoramën ” e famshme. Kjo çoi në anazhimin timë si DJ në Hotel Albatros në fund të verës së vitit 1976. Magnetofoni UHER u bë mjeti kryesor me të cilin krijoja kolona zanore të blues, xhazit, rockut dhe funkut çdo natë, herë pas here të ndërprera nga pjesë klasike. Filip Martinović , menaxheri kozmopolit i hotelit, ndonjëherë më kërkonte me mirësi: ” Ju lutem, ulni pak muzikën!” – një koment që tani e kujtoj me dashuri ironike.
Atë verë, ndodhi edhe një akt i paharrueshëm guximi rinor: shoku im i shkollës, Arben Kasmi , vëllai i tij Naseri dhe dy miq ,planifikuan një infiltrim të paharrueshëm në diskotekën Allbatros , e cila ishte e hapur “vetëm për mysafirë”. Ata mbërritën me taksi, së bashku me valixhet e tyre, shkuan në recepsion, morën me qira dy dhoma dhe pastaj, me një shpërqendrim performues, treguan çelësat e dhomës në hyrje të diskotekës. Zhgënjimi i drejtorit Martinović ishte i prekshëm. Paralajmërimi pasues erdhi të nesërmen në mëngjes kur grupit të Arbenit iu bashkua në mëngjes fqinji i tyre, një kamerier në hotel, Osman Cungu , për t’u dhënë një qortim formal: “Hani petullat. Ju i paguat. Por mos harroni, nuk do ta shpërbleni kurrë turpin që u shkaktuat prindërve tuaj!”
Deri në vitin 1977, Velika Plaža pulsonte me një ritëm të veçantë. Si DJ në Hotel Bellevue, nga tarraca e tij me pamje nga rëra e gjerë dhe kopshtet e rrethuara me palma, luajta për një përzierje turistësh gjermanë që zbulonin CCR-në, italianë që shijonin me elegancë muzikën italiane disko dhe vizitorë jugosllavë që kërkonin Bijelo Dugme dhe Dado Topićin . Banorët e Ulqinit përqafuan Donna Summers, Bee Gees dhe Bowien. Hoteli ishte plot jetë deri në agim, duke reflektuar tërheqjen e Ulqinit për një brez evropianësh. Kafet e mëngjesit në tarracën Bellevue shoqëroheshin nga gazetat e përditshme gjermane dhe debatet serioze rreth ndeshjes Borussia Mönchengladbach kundër Bayern Munich – sikur mendimi i ynë të kishte ndonjë peshë. Ne u shoqëruam me Velika Plaža dhe vizitorët e saj ndërkombëtarë, një botë larg rutinave më të thjeshta të Plazhit të Vogël.
Tërmeti katastrofik i 15 prillit 1979 e ndërpreu këtë trajektore. Periudha pasuese “tranzicionale” pa degradim të mëtejshëm. Hotelet u shembën ose u rinovuan dobët. Dinamizmi dhe vrulli unik i progresit të viteve 1970, veçanërisht në lidhje me Plazhin e Madh, u zhdukën.
Në vitet që pasuan, Plazha Madheshpesh trajtohej si një aset i shfrytëzueshëm dhe jo si një e mirë publike, dhe potenciali i saj u minua sistematikisht – ” kashta e Alajbegut ” proverbiale. Kjo histori neglizhence dhe menaxhimi të dyshimtë hedh një hije të gjatë, duke i bërë përpjekjet aktuale drejt menaxhimit racional ose rigjallërimit të vërtetë jashtëzakonisht sfiduese.
Sot, megaprojekti i propozuar po i zgjon ato fantazma të vjetra. Dallimi kryesor tani është ekzistenca e një angazhimi formal – Deklarata e Malit të Zi si Shtet Ekologjik dhe Vendimi i Kuvendit të Ulqinit për Zhvillim të Qëndrueshëm nga viti 2007. Planet aktuale për Plazhën e Madhe , të karakterizuara nga shkalla e tyre e madhe dhe mungesa shqetësuese e angazhimit publik, duket se bien ndesh me këto parime. Zhvillimi i viteve ’70, pavarësisht natyrës së tij ad hoc, kishte një komponent të dukshëm lokal dhe një cilësi emergjente. Ai u ndërtua pjesërisht nga Ulqini për Ulqinin.
Pyetja kryesore është e qartë: a do të gjejë Ulqini një mënyrë për të rigjallëruar Plazhen e Madhe në një mënyrë që të jetë vërtet e qëndrueshme, duke respektuar strukturën e tij ekologjike dhe sociale? Apo vlera e tij e qenësishme do t’i sakrifikohet një vizioni të imponuar, të ndarë nga nevojat lokale dhe mirëqenia afatgjatë?
Duke menduar për Plazhen e Madhe, rezonanca është ende aty: linja e basit nga Bellevue, e qeshura e Arbenit, tingulli mekanik i UHER. Ndoshta Buddha Bar do ta zërë tani atë hapësirë; ndryshime të tilla janë të pashmangshme. Por vlera e vërtetë nuk ishte kurrë vetëm muzika apo rëra. Kjo ishte cilësi unike e shpirtit të asaj kohe. E përthithëm plotësisht dhe kjo ndjenjë mbetet e paprekshme. Ne ishim pjesë e saj. Sfida tani është të sigurohet që gjithçka që vijon të ndërtohet mbi transparencën, përfitimin e vërtetë të komunitetit dhe një përkushtim të palëkundur për të ardhmen e qëndrueshme që Ulqini ka zgjedhur zyrtarisht për vete.
