Nga Frank Shkreli
Vlerësohet se gjëndja ndërkombëtare sot është më keq se ç’ka qenë ndonjëherë ç’prej mbarimit të Luftës së Ftohtë. Ishte Lufta e Ftoftë midis Lindjes komuniste dhe Perëndimit demokratik që dominoi dhe kërcënoi botën për pothuaj një gjysëm shekulli, shpesh duke e çuar njerëzimin në prak të një lufte bërthamore. Dihet se mbas Luftës së Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara me aleatët e tyre dhe Bashkimi Sovjetik dhe shtetet komuniste satelite të tij, ishin mbërthyer në një kacafytje prej dekadash për epërsi, ndikim e influencë politiko-ushtarake, në marrëdhëniet ndërkombëtare. Mund të thuhet se kjo luftë e ftoftë midis dy superfuqive të asaj kohe arriti kulmin gjatë presidencës së Xhon F. Kennedy, presidentit të 35-të të Shteteve të Bashkuara, 100-vjetori i lindjes i të cilit po kujtohet, këtë vit, me aktivitete të shumta anë e mbanë Amerikës.
Forcat ushtarake të Bashkimit Sovjetik dhe Shteteve të Bashkuara nuk u angazhuan asnjëherë në konflikte të drejtë për drejta gjatë Luftës së Ftohtë, por të dy superfuqitë e kohës ishin mbërthyer në antagonizma serioze ndaj njëra tjetrës, nepërmjet manovrimeve të ndryshme politike, nepërmjet koalicioneve ushtarake, NATO dhe Pakti i Varshavës, me anë të spiuanzhit dhe propagandës si edhe shtimit të armatimeve, përfshirë armët bërthamore. Nga aleatë në Luftën e Dytë Botërore kundër Hitlerit, nuk mori shumë kohë që Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik, menjëherë pas mbarimit të luftës Majin e vitit 1945, të këtheheshin në kundërshtarë të përbetuar politikë dhe ushtarakë, marrëdhënie këto që patën tensione të larta, pothuaj të vazhdueshme për disa dekada, deri në shëmbjen e Murit të Berlinit. Bashkimi Sovjetik nguli këmbë që të ushtronte influencë politike dhe ushtarake mbi shtetet dhe popujt midis territorit të tij dhe Evropës Perëndimore, duke përfunduar kështu në instalimin e regjimeve pro-komuniste dhe pro-sovjetike në Poloni, Hungari, Bullgari, Çekosllovaki, Rumani, Shqipëri dhe eventualisht edhe në Gjermaninë Lindore. Si rrjedhim i kontrollit absolut politik, ushtarak dhe ekonomik të Bashkimit Sovjetik mbi këto vende, Shtetet e Bashkuara, nga ana e tyre, ndërmorën masa politike, ekonomike dhe ushtarake për të ndaluar përhapjen dhe influencën e mëtejshme të komunizmit në vendet e Evropës Perendimore, si Franca, Italia dhe Greqia.
Dihet se Deri në Luftën e Dytë Botërore, Shtetet e Bashkuara zhvillonin kryesisht një politikë izolacioniste në marrëdhëniet me Evropën. Por pas Luftës, si përfundim i kontrollit sovjetik të vendeve të Evropës Lindore, Shtetet e Bashkuara – nepërmjet Doktrinës Truman të vitit 1947 — filluan të mbështesnin vendet e kërcënuara nga subversioni komunist dhe Plani Marshall shpërndau miliarda dollarë në ndihma ekonomike Evropës Perëndimore me qëllim për të mënjanuar prishjen e stabilitetit politik dhe ekonomik të atyre vendeve, gjë që do të bënte të mundur kontrollin e regjimeve të zgjedhura me vota demokratike, nga komunistët.
Kufiri që ndante lindjen komuniste nga perëndimi demokratik mbeti pothuaj i ngrirë në Evropë për disa dekada, por konfliktet në kontinente të tjera si në Azi, Afrikë dhe Amerikën Latine, nuk mund t’i shmangeshin tensioneve të Luftës së Ftoftë midis dy superfuqive, të gjysëm shekullit të kaluar. Si rrjedhojë, në vitin 1949, komunistët kinezë triumfuan në luftën civile të vendit më të populluar të botës duke iu bashkangjitur kështu Bashkimit Sovjetik si një kundërshtar ideologjik i Shteteve të Bashkuara në Luftën e Ftohtë. Në vitin 1950, Korea e Veriut kishte invaduar Korenë e Jugut dhe si rjedhim Shtetet e Bashkuara dhe Organizata e Kombeve të Bashkuara dërguan ushtarë dhe ndihma ushtarake Koresë së Jugut, ndërkohë që Kina komuniste mbështeti Korenë e Veriut, një luftë të përgjakshme që zgjati për tre vjetë. Pastaj, në vitin 1954 ra regjimi kolonial francez në Vjetnam, ndërkohë që Shtetet e Bashkuara mbështetën qeverinë ushtarake të Vjetnamit të Jugut. Në përpjekje për të parandaluar përhapjen e komunizmit në atë pjesë të botës, formohet Organizata e Traktatit të Vendeve të Azisë Jug-lindore, ndërkohë që Presidenti Eisenhower dërgoi 700 ushtarë amerikanë dhe ndihma ekonomike dhe ushtarake për qeverinë e Vjetnamit të Jugut. Ndërkohë, më afër brigjeve të Shteteve të Bashkuara, rezistenca kubane e udhëhequr nga Fidel Castro rrëxoi nga fuqia regjimin pro-amerikan të Havanës. Për të mbijetuar, Kuba komuniste varej nga ndihmat ekonomike dhe ushtarake të Bashkimit Sovjetik duke mundësuar që kundërshtari kryesor i Shteteve të Bashkuara në Luftën e Ftohtë të kishte vendosur bazën e vet, jo më larg se 90-milja nga brgedeti i shtetit Florida.
Ja, kjo ishte pak a shumë gjëndja botërore, në shpërthim e sipër, kur filloi nga detyra presidenti i ri i Shteteve të Bashkuara, John Kennedy. Prandaj nuk është për tu habitur, se Lufta e Ftohtë dhe roli i Amerikës në botë do të dominonte debatin e fushatës për president të Shteteve të Bashkuara midis kandidatit republikan Richard Nixon dhe demokratit John F. Kennedy në vitin 1960. Të dy kandidatët premtuan gjatë debatit të parë televiziv të një fushate të tillë, se do të shtonin dukshëm buxhetin ushtarak të Amerikës dhe të dy shfaqën qendrime të ashpra kundër Bashkimit Sovjetik dhe komunizmit ndërkombëtar. Kennedy paralajmëroi se Moska po shtonte numrin e raketave të arsenalit ndërkontionental bërthamor sovjetik dhe kritikoi, me atë rast, administratën Eisenhower — zevëndës president i të cilës kishte shërbyer Niksoni — se kishte lejuar vendosjen e një regjimi komunist, pro-sovjetik në Havanë të Kubës.
Për Presidentin Kennedy, Lufta e Ftohtë dhe gara e armatimeve me Bashkimin Sovjetik ishin çështje të një rëndësie jetike ndërkombëtare, pothuaj gjatë gjithë karierës së tij politike. Në fjalimin e tij të inaugurimit president, ai kishte paralajmëruar garën midis botës së lirë perëndimore dhe botës komuniste, dnërkohë që u angazhua se populli amerikan, “Do të paguante cilindo çmim, do të duronte cilëndo barrë, do të përballte cilëndo vështirsi, do të mbështeste çdo mik dhe do të kundërshtonte çdo armik, për të siguruar mbijetesën dhe suksesin e lirisë.”
Pas dështimit të takimit të tij me udhëheqsin sovjetik, Krushçov, në qershor të vitit 1961 në Vjenë përballë kërcënimeve sovjetike, Presidenti Kennedy jep urdhër për shtimin e raketave bërthamore ndërkontinentale të Amerikës, rritë numrin e divizioneve ushtarake si edhe të forcave ajrore dhe të rezervistëve ushtarakë amerikanë. Dy muaj pas takimit në Vjenë, Krushçovi, nga ana e tij, jep urdhër për ndërtimin e Murit të Berlinit me qëllim për të ndaluar gjermano-lindorët që të arratisën nga parasja komuniste në Gjermaninë Perëndimore. Ndërsa në këtë hemisferë, në marrëveshje me qeverinë komuniste kubane, Krushçovi kishte vendosë raketa bërthamore në Kubë për të mbrojtur ishullin kuban nga ndonjë sulm i mundëshëm nga Shtetet e Bashkuara. Si përfundim i gjëndjes së krijuar afër brigjeve të Amerikës, administrata e presidentit Kennedy vendosi një blokadë detare ndaj anijeve sovjetike afër Kubës. Duke parë seriozitetin e situatës drejtë së cilës mund të çonte botën — në shkëmbim të një zotimi amerikan se Shtetet e Bashkuara nuk do të pushtonin Kubën, Krushçovi vendosi të tërhiqte anijet luftarake dhe raketeta bërthamore sovjetike nga Kuba. Ishte kjo në situatë tepër serioze ballafaqimi midis dy superfuqive të mëdha të kohës, që është cilësuar nga disa historianë si shumë e frikshme, situatë që pothuaj e çoi botën në prak të
shkatërrimit bërthamor.
Në qershor të vitit 1962, në Universitetin Amerikan në Washington, Presidenti John Kennedy mbajti një fjalim me rëndësi që edhe sot cilësohet nga historianët si “fjalimi i paqës”, ku ai bëri thirrje për ndalimin e të gjitha provave bërthamore në atmosferë dhe foli, me admirim, për sigurimin e paqës në botë. “Jo vetëm për një paqë për kohën tonë, por për një paqë për të gjitha kohërat”, ka deklaruar Presidenti Kennedy. Në kulmin e Luftës së Ftoftë, ishte kjo një thirrje trumpetuese dhe e guximshme për të gjitha shtetet, që të hiqnin dorë nga armët bërthamore në favor të paqës midis popujve.
Në këtë 100-vjetor të lindjes së John Kennedy, kujtojmë se përveç shumë trashëgimive të tjera që ka lënë pas në fushën politike, ekonomike, të të drejtave të njeriut dhe në arenën ndërkombëtare, ai mbahet mendë sidomos për përpjekjet e tija për pakësimin e armëve bërthamore dhe të admirohet për qëndrimet e tija për paqë në mbarë botën, por njëkohsisht edhe për guximin dhe gatishmërinë e tij për të mos kursyer asgjë në mbrojtje të lirisë.
Frank Shkreli
