(Shënime në kohë karantine)
Shkruan: Argëzon Sulejmani
Orët e izolimit sapo kanë nisur. Ngujimi sa do përmbajtësor të jetë, prapë se prapë ngërdheshet nga ndjenja e vetmisë. As “Njëqind vjet vetmi” nuk ndihmon dot. Pajtohem me Úrsulan që nuk është kohë për broçkulla ciganësh. Zbulimi i akullit, magnetit, tejqyrës, botës në formë portokalli, kujt i hynë në punë. Botës portokalli, the!? Ndër të paktët komshi që kanë mbetur tek pallati im i banimit mbushë një qese plastike deri në fyt me portokaj. Paskan thënë se vitaminat e mbysin koronavirusin, e thotë disa herë në formulime të ndryshme. Në markete vihet re zbrazja e rafteve ushqimore: mielli mungon plotësisht, disa shishe vaji gjenden të shkapërderdhura si në bowling, vihet re që sheqeri ka nisur numërimin mbrapsht, kurse nje tub i vetëm dyqind gramësh me kripë rri i strukur si për të bërë roje ndaj syrit të keq. S’gjendet asnjë patate, asnjë kërtollë, asnjë kompir. Patatja çmohet sa mielli sipas një metarrëfimi ku thuhet se gjermanët paskëshin ngrënë veç kërtolla për vite të tëra pas rënjes së perdes së hekurt me qëllimin e vetëm që të bënin shtet me -Sh- të madhe. Nejse, këtë Sh-në e fundit e shtova unë, që të mos ju fyej shtetin gjermanëve duke e barazuar me konceptin e shteteve tona. Janë tejkaluar njëzetë vite nga lufta dhe Kosova le që s’ka pranuar ta bëjë pjatë kryesore pataten, por ajo ka zvogëluar dhe prodhimin e saj; le që nuk e ka ngrënë thatë (bukën), por ka harruar dhe ta mbjellë grurin.
Është e enjte në të premte. Në vendlindjen dhe vendrritjen time këto dy ditë janë ditë tregu. Mjediset rurale dhe paraurbane i kanë serume vitale, në kuptimin social e ekonomik, ditët e pazarit. Meqenëse atje nuk ka ende asnjë rast të konfirmuar me COVID-19 dhe kanë kaluar vetëm disa ditë prej se jam larguar, nuk përfshihem dot nga meraku e as melankolia. Ai vend m’u kujtua kur po bëja listën e titujve që do mund të (ri)lexoja gjatë karantinimit. Kur jemi te karantina – mbylltësimi, roja e pallatit që mbanë gjithnjë diçka në gojë të tipit cigare, rrëmojëse apo lugëz kafeje dhe për rrjedhojë gjithnjë “i ha” gjatë përshëndetjeve rutine bashkëtingëlloret buzore, që do të mund të transkriptoheshin si: ‘irngjez’ për mirëmëngjez, ‘irërama’ për mirëmbrëma, etj. ndodhi që këto ditë të më pyesë për gjendjen aktuale. Lëshoi disa shtëllunga tymi, zhbiroi sytë e hullive të zeshkëta dhe si për të më vënë në faj më pyeti se a mund të zgjasë dy javë, këtë dy e shpotiti, kjo “farë mesele”. Ç’t’i thoja tjetër veçse të nxirresha duke zëruar në mënyrën e tij grykore-hundore: saktë, ka për të zgjatur nja katërdhjetë ditë, ia ktheva. E pashë të tendosej kur i çoi ndërmend të katërmbëdhjetë ditët. Malaparte më kishte mbetur në vendlindje. Mungesa e tij më zgjoi mungesën për vendlindjen. Vendlindja e secilit është bona-parte e padiskutueshme. Kurt Erik Zukert, qëllimisht zgjodhi nofkën Malaparte (Mala-parte – pjesa e keqe), për t’u identifikuar si shkrimtar e që është në një formë kundërshti apo plotësim e Bonapartes (Buona-parte – pjesa e mirë). Nëse lexon për murtajën në Napoli, të përshkruar prej tij, ato ditë të motmotit 1943, kur forcat amerikane kishin sjellur lirinë, atëherë cila do murtajë tjetër të vie më e lehtë, më zhagasi dhe më pak rrjepore. Liria kishte buçitur me murtajën që më shumë se trupin shkatërronte shpirtin, veçon Malaparte. Liria nënkuptonte, pikë së pari lirinë e tregut dhe të çliruarit po shisnin të vetmën gjë që dispononin, trupin apo lëkurën e tyre. Rrugët ishin të mbushura me varfanjakë, murtajli dhe prostituta të të gjitha moshave. “Lëkura” quhet titulli i Malapartes që më mungon, po nga lëkura ankohen shumë kolegë të punës pas tejpërdorimit të dezinfektantëve dhe pluhurit të dorashkave. Po na ndërrohet lëkura dhe kjo mund të jetë një gjë e mirë, i them një mikut tim dermatolog. Ai nuk ka dëgjuar për Malaparten, por as për këtë arsye globi ynë nuk e ka ndalur për asnjë çast vërtitjen.
Në lagje ka shumë vendparkime të lira. Kanë rënë kangjellat dhe gjësendet tjera me të cilët janë përvetësuar hapësirat publike. Çoj ndërmend Qosjen, kur thotë se: “Fshatari është i dështuar vetëm në qoftë se mbetet në fshat, por kur e zbulon qytetin, ai thjesht e pushton. Ndaj qytetarit në qytet zbaton ligjet e deleve dhe te pulave. Ndaj psikologjisë së koklavitur të politikanëve sillet si ndaj qenve që ruajnë tufat e deleve. Kjo është logjika e tij fitimtare. Me këtë logjikë ai e zhdukë çdo konkurrencë. Shtazët i bën njerëz, e njerëzit i bën shtazë.” (Paolo Sorentino, Të gjithë kanë të drejtë). Këtë ma konfirmon me përçmim dhe një banor i lagjes, me tinguj të flashkët si me zgjebë, kishte për të thënë diku Kraja: kanë ikë katundarët, kanë shku në shpitë e veta. Të njëjtin qytetar, pa u mbushur gjysmë ore prej krenarisë deklarative civilizuese e zë në befasi. Një kompani farmaceutike ka lënë në bangën e parahyrjeve të pallateve disa maska bukale dhe doreza. Ballkoni im sheh ballaz hyrjes së të njëjtit, i cili në vend që të marrë veç një pëlhurë sa për hundën e vet, merr thuajse të gjitha të palosurat aty sa për të gjitha fytyrat e veta. Qytetaria nuk është thjeshtë një vendparkim. Qytetaria nuk rrjedhë nga lokacioni, është lokacioni ai që shënohet nga qytetaria.
Dita e parë e karantinimit zgjatë katërdhjetë ditë. Të katërdhjetat së bashku s’e bëjnë dot të parën. Duhen pritur të katërdhjetat, ishte e prurje e re për zhargonin e mësuar me të tretat, të shtatat, të pesëdhjetë e dytat, etj. Barnatoret po solidarizoheshin një nga një. Njëra ofronte maska falas, tjetra doreza falas, disa sosh madje ilaçe falas për nevojtarët. Bukëpjekëset po ashtu, bukë falas, ushqime falas për shtresat në nevojë. Të rinjtë po u shërbenin moshave të shtyra me artikujt e përditshëm. Uronin njëri-tjetrin që sa më parë të kalojë kjo murtajë që pa dyshim po u mësonte shumëçka të re. Kisha kohë pa e parë e ndierë këtë bashkëndiesi kolektive. Mbase po na ndërrohet lëkura dhe kjo që na futë krupën shkoftë bashkë me koronën. Meqenëse maskat që përdorim këto ditë nuk na e perçenojnë tërë fytyrën, qëllimisht e quajta thjeshtë maskë ose pëlhurë bukale (e gojës), nisur nga dega e nervit facial i cili sa kaq e ”zbulon” tërë fytyrën. Vij në përfundim që “Fytyra” e Kunderës është rrëfimi që duhet lexuar ditëve të para të izolimit. Narratori shquan një zonjë që me tiparet e saj i shënjon një tjetër zonjushë. Familjarizohet deri ne intimidim me zonjën që kurrë nuk e ka takuar. I vë një emër dhe një moshë që nuk përputhet as për së afërmi “in vivo”. Sjellë në pah përfytyrimin që nuk ka të bëjë me vijat faciale e as me rrudhat senile. Përfytyrimet shpërfytyrohen nga fizikusi i cili nuk i ikë dot trashëgimisë e ndikimit social, deri në pikën që Anjezës, bashkëshorti Pol i ngjanë në vjehrrën dhe në një çast erotik i duket sikur një plakë e moshuar i ishte shtrirë përmbi. Mirëpo, esenca e rrëfimit ka të bëjë më së paku me trupin. Fytyra jonë mund të mos jetë as për së ngjati ajo çka na e thotë përditë e bukura pasqyrë. Më ndiq me vëmendje të lutem. “Imagjino sikur të kishe jetuar në një botë ku nuk egzistojnë pasqyrat. Do ta kishe ëndërruar fytyrën tënde, do ta kishe imagjinuar si një lloj pasqyrimi të jashtëm të asaj që gjendej brenda teje. Dhe pastaj, mendo sikur në botën dyzet vjeç të të jepnin një pasqyrë. Imagjino llahtarin tënd! Do të këqyrje një fytyrë krejtësisht të huaj. dhe do ta kishe pranuar ashiqare atë që refuzon ta pranosh: Ti nuk je fytyra jote!” (M. Kundera – Fytyra, f. 41). Ishte pikërisht kjo që më ngazëlleu ditëve të para të kësaj lëngate. Dalja në syprinë e fytyrës sonë të vërtetë që bashkëndienë dhe mëshiron. Po, le ta themi me zë buçitës se, ajo që reflektohej që njëzetë e sa vite nuk është fytyra jonë e vërtetë. Nuk ka nevojë për shfryrje mllefi ndaj pasqyrave e as për frikë bestytnishë. E nevojshme është sall që refleksionet t’ia besojmë më shumë njëri-tjetrit. Mohimi i një fytyre që na ka përçudnuar nuk na vdes, përkundrazi është parantezë e jetës së njëmendtë.
Prishtinë, 16.03.2020.
