Nga Frank Shkreli
Ka disa javë që është ndezur debati në Republikën e Kosovës, në Shqipëri, anë e mbanë trojeve shqiptare, por edhe në botën perëndimore mbi deklaratën e Presidentit të Kosovës, Z. Hashim Thaçi, fillimisht, për një “shkëmbim territoresh” midis Kosovës dhe Serbisë, pastaj për “ndryshim kufijsh” dhe versioni i fundit është “korrigjim i kufijve”. Deri tashti duket se ky është një debat që po zhvillohet, kryesisht në media, por me përfundimin e pushimeve verore ka giasë të marrë përmasa më të gjëra. Mund të jetë një retorikë politike, por sidoqoftë është një nismë e rrezikshme, e cila në minimum mund të vonojë zgjidhjet e problemeve legjitime midis Prishtinës dhe Beogradit e për më tepër mund të dëmtojë rëndë interesat shtetërore të Republikës së Kosovës, sidomos në nivelin ndërkombëtar. Kësaj retorike iu referua edhe Departamenti Amerikan i Shtetit në reagimin e tij, javën që kaloi, ndaj deklaratave për ndryshim ose korrigjim kufijsh midis Kosovës dhe Serbisë, duke i bërë thirrje Prishtinës dhe Beogradit, “Që të shmangin retorikën negative dhe të punojnë së bashku për një marrëveshje që siguron qëndrueshmëri për të dyja vendet dhe rajonin.”
Përballë këtij diskursi publik dhe mediatik, e që ndryshon nga dita në ditë, Presidenti Thaçi ngulë këmbë se nuk ka ndarje të Kosovës dhe as pavarësi për serbët, brenda Kosovës. Ndërsa partia më e madhe e opozitës në Kuvendin e Kosovës, LDK-ja shfaqet kundër çdo ndryshimi të kufijve ose shkëmbim territoresh dhe thotë se do të padisë Presidentin Thaçi në Gjykatën Kushtetuese për dekaratat e tija në lidhje me ndryshimin e kufijve, shkëmbimin e territoreve apo korrigjimin e kufijve. Ndërkohë që kryetari i partisë tjetër në opozitë, Vetvendosje, Z. Albin Kurti tha në një intervistë për Zërin e Amerikës se, “Synimet për korrigjim kufijsh apo shkëmbim territoresh janë të gabuar dhe mund të kenë pasoja të dëmshme.” Z. Kurti, partia e të cilit mbështet bashkimin kombëtar të shqiptarëve u shpreh kundër faljes së veriut të Kosovës, Serbisë.
Situata e krijuar është tepër konfuze, për një çështje kaq me rëndësi kombëatre, kur është fjala për integritetin territorial të Republikës së Kosovës dhe si rrjedhim tepër e rrezikshme për të ardhmen e saj si shtet. Pse u ngrit çështja e kufijve, pikërisht tashti dhe papritmas ndërkohë që për pothuaj 20-vitet e fundit nuk ishte subjekt serioz diskutimi as në nivel kombëtar, as ndërkombëtar. Duket së është vetëm Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi ai që e ka filluar këtë debat pa bashkërendim dhe pa konsultim me askënd, për arsye që vetëm ai di. Në radhët e politikës së Kosovës duket se nuk ka pasur asnjë konsultim as vendim të përbashkët për këtë nismë të presidencës së Kosovës. Është e qartë se dy ushëheqsit kryesor të vendit, Presidenti Hashim Thaçi dhe Kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj kanë krejtësisht qëndrime të kundërta me njëri tjetrin për sa i përket shkëmbimit territoreve, korrigjimit ose ndryshimit të kufijve. Ndërsa shteti amë, Shqipëria nuk ndihet fare. Tirana zyrtare heshtë!
U garantoj se Beogradi zyrtar është marrë vesh, jo vetëm mes vedi, por edhe me Rusinë e Putinit në lidhje me idenë e shkëmbimit të territoreve – një debat ky që vet Beogradi me aleatët e tij në Moskë mund ta ketë filluar për objektivat e veta afatgjata në Ballkanin Perëndimor, debat të cilin deri tani duket se e kanë fituar, pa marrë parasyshë se si përfundon, evntualisht. Është vështirë të konstatohet se cilat janë arsyet që udhëheqësit shqiptarë — në të dy anët e kufirit shqiptaro-shqiptar — ti besojnë Serbisë dhe udhëheqsve të saj, pikërisht në këtë kohë, ndërsa Beogradi nuk kanë marrë asnjë hap për të përmirësuar atmosferën në marëdhëniet midis dy vendeve. Përkundrazi, Beogradi me ndihmën e Rusisë ka sabotuar dhe vazhdon të sabotojë çdo përpjekje mbrenda Kosovës dhe në nivel ndërkombëtar, me qëllim për të dëmtuar shtetin e Kosovës dhe reputacionin e tij në botë. Me këtë debat publik dhe mediatik që po zhvillohet në trojet shqiptare, por edhe në nivel ndërkombëtar, Serbia dhe udhëheqsit e Beogradit e kanë fituar davanë, tanimë. Ata ia dolën të hedhin dyshime të reja mbi legjitimitetin e sovranitetit dhe të integritetit tokësor të Republikës së Kosovës. A mund të shpjegojë dikush se si përfiton Republika e Kosovës duke shkëmbyer tokën e saj me atë që është e saja. Si mund të quhet një qëndrim i tillë i arsyeshëm e racional, sidomos përball mos njohjes diplomatike dhe zyrtare të shtetit të Kosovës nga ana e Serbisë dhe padronët e saj në Moskë? Cili është përfitimi i Kosovës?
Fatkeqsisht, duke marrë parasyshë një skenar të tillë të mundshëm, njeriu i thjeshtë mund të humbas vet arsyen dhe racionalitetin për të gjykuar drejtë, me qëllim për të parë ndonjë përfitim për Kosovën në këtë debat, pasi një skenar i tillë është aq i pa besueshëm. Në të vërtetë, ky propozim, nëqoftse është i tillë, bëhet edhe më i rrezikshëm, pasi është hedhur në debat dhe udhëhiqet nga përfaqsuesit më të lartë të shtetit të Kosovës. Por, sado i rrezikshëm qoftë debati — pa asnjë fokus ose bashkrendim mbarëshqiptar — për ndryshim, për ndreqje ose korrigjim të kufijve, apo sido që t’a quajsh, midis Republikës së Kosovës dhe Serbisë — një rrezik më i madh në këtë mes është mungesa e qartë e bashkpunimit dhe e konsultimit midis subjekteve politike dhe përfaqësuesve të kombit shqiptar, në radhë të parë midis dy shteteve shqiptare, por dhe më gjërë, aleatëve më të ngushtë të Kosovës.
Fatkqesisht, gjatë pothuaj 30-vjet post-komunizëm dhe pas çlirimit dhe pavarësisë së Kosovës, nuk ekziston një strategji serioze për bashkrendim objektivash kombëtare afatgjatë dhe as pajtim mendimesh midis vet shqiptarëve për përcaktimin e rrugës, për realizimin e objektivave kombëtare. Para disa kohësh, ishte Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama i cili ka bërë thirrje për një president të përbashkët për Shqipërinë dhe Kosovën, e tani Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi flet për shkëmbim, ndryshim ose korigjim të kufijve. Të gjithë e duam bashkimin, por në këtë mënyrë nuk arrihet bashkimi kombëtar dhe as nuk u shërbehet interesave afatgjata të shqiptarëve në trojet e veta. Duhet durim dhe strategji kombëtare, por mbi të gjitha dhe më së pari duhet bërja dhe konsolidimi i demokracisë në dy shtetet shqiptare – Shqipërisë dhe Kosovës. Për çështje të tilla madhore për Kombin, nevojitet një bashkrendim zyrtar qëndrimesh nga Tirana dhe Prishtina, mbi të ardhmen e shqiptarëve në trojet e veta – një bashkrendim i mirëfilltë pikëspari midis vet institucioneve shtetërore të Kosovës, gjithmonë në konsultim me shtetin amë, Shqipërinë. Para se të ketë rregullim të marrëdhënieve me fqinjtë, përfshirë kufijtë me Serbinë, nevojitet pikëspari dhe patjetër, një pajtim midis subjekteve politike shqiptare në radhë të parë, duhet një Besëlidhje e re në këtë përvjetor të Gjergj Kastriotit-Skenderbe, jo vetëm në Kosovë, por edhe në Shqipëri, mbi strategjitë dhe objektivat kombëtare.
Në një shkrim mbi librin e autorit të këtij artikulli, “Demokracia Nuk Pret”, eskperti i çështjeve shqiptare dhe ballkanike, Dr. Elez Biberaj, Drejtor i Drejtorisë së EuroAzisë të Zërit të Amerikës ka folur me rastin e promovimit të librit në VATËR, për “Mangësitë e theksuara udhëheqëse të vendim-marrësve shqiptarë”. Dr. Biberaj me të drejtë ka nenvijuar se, “Sot, shqiptarët perballen me sfida të dukshme: problemet ekonomike; papunësia e lartë dhe varfëria; korrupcioni që ka depërtuar në të gjitha nivelet e qeverisjes dhe të shoqërisë; paligjshmëria dhe mungesa e shtetit ligjor; institucionet e dobëta; dhe politikanë të papërgjegjshëm që tolerojnë e nxisin korrupcionin dhe përdorin praktika jodemokratike për të siguruar dhe mbajtur pushtetin”. Dr. Biberaj këshillon se shqiptarët duhet të ndërmarrin ndryshime radikale dhe paralajmëron se, “Polarizimi i skajshëm politik mund të ketë pasoja të rrezikshme për të ardhmen” e Kombit, sidomos mungesa e bashkrendimit të qëndrimeve politike siç është debati i tanishëm mbi ndryshimin e kufijve të Kosovës, do të shtoja unë. Dr. Elez Biberaj ka bërë thirrje që, “Stili i tanishëm i qeverisjes të ndryshojë me themel dhe të përqendrohet tek interesat themelore kombëtare e jo tek ato partiake ose tek objektivat politike afat-shkurtëra”, dhe që, “Forcat kryesore politike të bien në ujdi mbi vizionin për të ardhmen e vendit dhe mbi përpilimin dhe zbatimin e politikave madhore që do të çonin ne realizimin e këtij vizioni”, është shprehur Drejtori i Drejtorisë së Euro-Azisë të Zërit të Amerikës në komentin e tij mbi librin “Demokracia Nuk Pret”. Ai mendon gjithashtu se përveç thirrjes për ndryshim rrënjësor në qeverisje, “E gjithe shoqëria duhet të ndryshojë thellësisht – mënyra si mendon dhe si vepron ajo. Shqiptarët duhet të jenë me kërkues dhe ndëshkues ndaj politikanëve të tyre dhe të kërkojnë llogaridhënie, transparencë dhe përgjegjshmëri më të madhe”, ka përfunduar Dr. Elez Biberaj.
Jam plotësisht dakort me vlerësimin e Dr. Biberajt të problemeve shqiptare dhe mendoj se kjo përgjegjësi, transparencë dhe llogaridhënie duhet të kërkohet nga udhëheqsit shqiptarë sidomos me këtë rast të këtij debati të filluar mbi ndryshimin ose korrigjimin e kufijve të Kosovës me Serbinë. Nuk besoj që sot për sot të ketë çështje më madhore kombëtare se vet ekzistenca dhe integriteti tokësor i Republikës së Kosovës. Kjo është përgjegjësia numër një e të gjithë udhëheqsëve dhe vendim-marrësve shqiptarë, pa dallim dhe nga të dy anët e kufirit shqiptaro-shqiptar. Shpresoj të jem gabim në vlerësimin tim — por mënyra se si po zhvillohet ky debat tani mbi ndryshimin e mundshëm të kufijve të Kosovës me Serbinë — më duket se dominohet nga një mungesë serioze vizioni kombëtar dhe mangësie të përgjegjësive ligjore dhe kombëtare të udhëheqsve shqiptarë, të cilët duhet të dinë pak më mirë.
Frank Shkreli
