( Më17 Janar 1968)
Në rasti n e 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut, Shëjtëria e Tij Papa Pali i VI dha një dokument me rëndësi në formë letre, që ne po e përkthejmë nga origjinali latin në pika kryesore, që jemi më se të sigurtë se do t’ju pëlqejë të gjithë pjesëtarëve të kominitetit tonë. Letra fillon me këto fjalë: “Quinto revoluto saeculo”. Letra u është drejtuar kardinajve De Fustenberg dhe Agagianien nga të cilët mvaren katolikët Shqiptarë dhe Arbreshët e Italisë, duke qenë se këta kardinaj janë zyrtarët e lartë të këtyre dy dikastereve me rëndësi të Selisë së Shenjtë.
“Ky është biri i një toke (thotë Letra e Papës duke folur për Skënderbeun) që ka pasur fatin të jetë e përfshirë nga apostullati i Shën Palit e ndofta e pajisur nga një farë ungjillëzimi nga ky vetë, ndërsa kjo fuguron si Kishë hierarkike ne Shekullin e IV”.
“Shekulli i 15-të, që për kombin shqiptar ishte një periudhë nga më të vështirat e në të njëjtën kohë nga më të bukurat (glorioze) të historisë së tij, për lufta të vazhdueshme, që mbajti kundër kërcënimit të invadimit nga ana e ushtrive Osmane, që duke pasur okupuar kryeqytetin e Perandorisë Byzantine, kërcënonin në të njëjtën kohë Oksidentin (Europën Perendimore). Rezistenca e Shqiptarëve për një të katërt shekulli, qe e rreptë e ngallënyese, veçanarisht për hir te burrërisë dhe të drejtimit të princit (kondotlerit) të tyre, që në këtë ditë është 500-vjetori i vdekjes së tij”.
Me gëzim të madh mësojmë se të gjithë Shqiptarët, si në atdhe, ashtu dhe përjashta janë duke u përgatitur të kremtojnë ketë 500-vjetor me një admirim të ringjallur drejt heroit kombëtar të tyre të madh dhe të paharueshëm. Dhe, kjo Seli e Shenjtë Apostolike me kënaqësi shoqërohet në përkujtimin e fytyrës fisnike (noble) të Gjergj Kastriotit, bir besnik i Kishës që para-ardhësit tonë (predecesorët) e mbuluan me lavdata, që nuk iu drejtuan asnjë heroit tjetër të kohës. Sigurisht për 25 vjete arrijti t’a mbajnë të lirë nga invadimi atdheun e tij e me të, të garantoi një pikë nga më të rrezikshme të krishtianizmit”.
“Papët e ndryshëm që erdhën njëri pas tjetrit gjatë luftës së gjatë e të vazhdueshme, nuk i mohuan prandaj ndihmën e tyre të vazhdueshme e vepronjëse gjer jashta mundësive të tyre”
“Pas vdekjes së heroit dhe okupimit të vendit kombëtar nga i huaji shumë shqiptarë preferuan mërgimin (gurbetin),e shumica(massa),veçanarisht, në vendin e tyre nuk kishin kondita të përshtatshme …Ca shkuan në Greqi , ca të tjerë me shumicë erdhën në Itali, veçanarisht në Kalabri dhe në Siqili, në emigracione të shumta, ku gjetën strehim të mirë në këto vende mikpritëse. Për këta nuk mungoi asnjëherë të interesohej dhe Selia e Shejtë me veprimtari të vazhdueshme e plot kujdes, sipas nevojave të kohëve gjer tani së voni që para-ardhësit tonë (Papët) kanë ndërtuar për këto tri qëndra kishtare të Lungroes ,Piana degli Albanesi e Grottaferata me peshkopë, përveç Seminarit Papnor Italo-Shqiptar “Benedetto XV”(Papa Benedikti I 15-të)”.
“Kujtimi jonë u drejtohet me dashamirësi, Katolikëve, Orthodoksëve dhe Muslimanëve, duke ditur fare mirë se të gjithë këta, të bashkuar në kujtim të traditave historike e të lumtura te atdheut përherë i kanë drejtua sytë drejtë Selisë së Shejtë si mbrojtës të kombit shqiptar e veçanarisht i dijnë dhe i çmojnë shërbimet e mira qe u ka bërë ç’nga koha e Rilindjes Kombëtare gjer më sot”.
“……Zëri jonë lutet që shpirti i të gjithëve të hapet në lartësi drejt këshillave hyjnore dhe aveniri i kombit fisnik shqiptar le të jetë i denjë i kohës së kaluar të lumtur(glorioze) dhe i misionit të shejtë që Zoti i ka caktuar në botë”.
Shënojmë se Dr. Athanas Gegaj kishte përkthyer nga gjuha latine disa pika kryesore të letrës që Papa Pali i VI-të, i kishte drejtuar popullit shqiptar me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut. Letra është botuar në gazetën “Dielli” më 7 Shkurt 1968. Editori i saj Dr.Gegaj shkruante se: “Vatra” dhe të gjithë shqiptarët i mbeten mirënjohës Shejtërisë së Tij Papës Palit të VI-të, për shprehje fisnike që shkroi në atë Dokument të veçant për Skënderbeun, për popullin shqiptar dhe për bijët e tij kudo në botë. Ky është një Dokument për të cilin krenohemi dhe i mbetemi mirënjohës Selisë së Shejtë, thotë në fund të shkrimit Athanas Gegaj.
(Përgatiti për botim Gjekë Gjonlekaj)
