Foto: Kodex.me
Kemi kryer një hulumtim të gjerë dhe nuk ekziston asnjë dëshmitar, provë apo vendim gjyqësor që të dëshmojë se Jusuf Çeliq – Çeljaj ka kryer krime ose ka qenë bashkëpunëtor i okupatorit.
Shumë lexues ndoshta nuk kanë dëgjuar kurrë për emrin Jusuf Çeliq – Çeljaj, por duke qenë se kohëve të fundit është bërë temë aktuale çështja e kriminelëve të luftës dhe përmendoreve të tyre, për hir të objektivitetit u përpoqëm të mësojmë më shumë për Jusuf Çeliqin përmes burimeve dhe arkivave të ndryshme dhe për të kuptuar pse Ministria e Kulturës ka urdhëruar largimin e përmendores së tij.
Gjatë kësaj periudhe kemi bërë një hulumtim të detajuar të burimeve arkivore dhe historiografike në lidhje me jetën dhe veprimtarinë e Jusuf Çeliq – Çeljajt nga Plava dhe Gucia.
Në hapësirën publike shpesh paraqiten pretendime kontradiktore: disa e quajnë bashkëpunëtor të okupatorit dhe pjesëmarrës në krime, ndërsa të tjerë e shohin si luftëtar dhe mbrojtës të popullit të vet.
Sipas dokumenteve dhe publikimeve të disponueshme, rezultatet janë si më poshtë:
- Vendime gjyqësore: Në kërkimin e fondeve dhe përmbledhjeve të publikuara të Luftës Nacionalçlirimtare, si dhe në punime bibliografike, nuk u gjet asnjë vendim i gjykatave jugosllave ose malazeze që të akuzojë Jusuf Çeliq – Çeljajn për bashkëpunim me okupatorin apo për kryerje të krimeve të luftës.
- Dëshmitarë: Nuk është gjetur asnjë deklaratë e nënshkruar dhe e disponueshme publikisht nga ndonjë dëshmitar që ta përmendë emrin e tij si kryes të ndonjë krimi konkret.
- Burime dokumentare: Në literaturën historiografike thuhet se Çeliq ishte komandant i milicisë lokale (“vulnetarëve”) në Plavë dhe Guci. Këto njësi ishin organizuar me mbështetjen e forcave italiane dhe më vonë gjermane, gjë që në historiologji konsiderohet si formë bashkëpunimi. Megjithatë, kjo është një cilësim i njësisë dhe jo provë ligjore për përgjegjësinë e tij personale.
- Krimet në rajon: Masakra në fshatin Velika në vitin 1944 është dokumentuar në burime vendore dhe të huaja, por nuk ekziston ndonjë provë që e lidh drejtpërdrejt Jusuf Çeliq – Çeljajn me pjesëmarrje apo përgjegjësi komanduese për atë krim.
Në përmbledhje, nuk janë gjetur:
- asnjë vendim gjyqësor kundër Jusuf Çeliq – Çeljajt;
- asnjë dëshmi publike që ta përmendë me emër si përgjegjës;
- asnjë dokument i qartë dhe i drejtpërdrejtë që dëshmon përgjegjësinë e tij për krime lufte.
Prandaj, mund të konstatohet se deri më sot nuk ekzistojnë prova të forta – në formë vendimi gjyqësor apo dëshmitarësh të besueshëm – që Jusuf Çeliq – Çeljaj është përgjegjës personalisht për krime lufte apo është dënuar zyrtarisht si bashkëpunëtor i okupatorit. Çdo gjë tjetër mbetet në nivel interpretimesh dhe shpjegimesh politike e historike.
Për këtë arsye, ftohen të gjithë ata që kanë dëshmi të besueshme që vërtetojnë përgjegjësinë e Jusuf Çeliq – Çeljajt për krime lufte apo bashkëpunim me okupatorin, t’i paraqesin ato.
Nëse të tilla dëshmi nuk ekzistojnë, Ministria e Kulturës ka për obligim të japë një shpjegim të qartë për vendimin e largimit të përmendores. Në të kundërtën, mund të konsiderohet se është bërë një gabim apo ndoshta një keqpërdorim i pozitës për arsye personale, fetare apo kombëtare.
Në anën tjetër, nëse vërtetohen dëshmi që Jusuf Çeliq – Çeljaj ka marrë pjesë në krime, atëherë veprimi i Ministrisë ka qenë i ligjshëm. /Kodex.me/
Kliko KËTU për shkrimin e plotë
