Beteja për shpirtin e Ulqinit
Nga Edon Alibegu
Për shekuj me radhë, Ulqini ka qëndruar si një bastion i identitetit shqiptar — një qytet që ka përballuar perandori, ka mbijetuar luftëra, ka mirëpritur të zhvendosurit dhe ka mbrojtur popullin e vet nga vuajtja dhe zhdukja. Nga muret e lashta të Kalasë deri tek bregdeti i artë i Plazhit të Madh, Ulqini nuk ka qenë kurrë thjesht një vend. Ka qenë kujtesë. Ka qenë kuptim. Ka qenë atdhe.
Por sot, Ulqini ndodhet sërish nën rrethim — jo nga ushtri pushtuese apo kolaps politik, por nga marrëveshje të nënshkruara në heshtje. Nga pushteti që ushtrohet pa transparencë. Kjo nuk është vetëm një çështje lokale apo një projekt rajonal. Është një provë. Një provë e demokracisë. Një provë e respektit. Një provë për të parë nëse historitë dhe të drejtat e komuniteteve të vogla mund të shpërfillen përballë kapitalit të huaj.
Më 28 mars 2025, Qeveria e Malit të Zi nënshkroi një marrëveshje për qira afatgjatë me Emiratet e Bashkuara Arabe, duke ia dhënë kontrollin mbi Plazhin e Madh, Deltën e Bunës dhe potencialisht edhe Kriporen e Ulqinit për një periudhë prej 99 vitesh — gati një shekull. Kjo marrëveshje u bë pa konsultim publik, pa tenderë konkurrues dhe pa vlerësim mjedisor. Banorët e Ulqinit — mbi 75% e të cilëve janë me prejardhje shqiptare — nuk u informuan, e aq më pak u ftuan të marrin pjesë në vendimmarrje për të ardhmen e tokës së tyre.
Nuk duhet harruar: ishin pikërisht shqiptarët e Malit të Zi që me mendje të hapur dhe me zemër të bardhë dhanë votat vendimtare për arritjen e pavarësisë — jo si të huaj, por si banorë autoktonë, si pjesëmarrës të barabartë në një të ardhme të përbashkët. Ne e mbështetëm një Mal të Zi sovran me bindjen se do të ndërtonim një shtet ku të gjitha zërat do të kishin peshë, ku diversiteti do të shihej si vlerë, dhe ku asnjë qytetar nuk do të lihej pas dore. Si ish-Drejtor Ekzekutiv i Shoqatës Shqiptaro-Amerikane të Ulqinit, kam bërë gjithçka që kjo besë të nderohet — duke bashkë-organizuar festën e Ditës së Pavarësisë së Malit të Zi në Bashkinë e Nju Jorkut, jo vetëm për të festuar shtetësinë e vendit, por edhe për të theksuar rolin e shqiptarëve dhe të gjitha pakicave në ndërtimin e tij.
Por kur vendime të kësaj rëndësie merren pas dyerve të mbyllura — pa dijeninë tonë, pa pëlqimin tonë — kjo është një shenjë se besimi ynë është keqpërdorur. Se zëri ynë është i kushtëzuar. Se roli ynë në ndërtimin e shtetit mbaron sapo dikush tjetër vendos që toka jonë është në shitje.
Ajo që qeveria e quan “valorizim” në të vërtetë është komercializim i kulturës, zhdukja graduale e zërit qytetar dhe shpërbërja e një ekosistemi që për breza të tërë ka qenë i shenjtë. Nuk është zhvillim — është zhvendosje. Nuk është përparim — është fshirje.
Ulqini ka bashkëjetuar në kohë — shqiptarë, malazezë, fqinj e miq — të lidhur jo nga harmonia e përsosur, por nga historia e përbashkët dhe lidhja e thellë me këtë tokë. Zona bregdetare që është në qendër të kësaj marrëveshjeje — Plazhi i Madh, Delta e Bunës, Kriporja e Ulqinit — nuk është vetëm me rëndësi ekonomike. Ajo është një zonë ekologjike me mbrojtje ndërkombëtare, e pasur me specie të rralla, shpendë migratorë, habitate me rërë dhe zona ligatinore që ndihmojnë në përballimin e ndryshimeve klimatike. Kjo zonë ka rëndësi thelbësore për mjedisin, por edhe për vazhdimësinë kulturore dhe sovranitetin ekonomik të qytetit tonë.
Çdo verë, diaspora jonë kthehet — nga Kosova, Shqipëria, Australi, Gjermania, Zvicra, Shtetet e Bashkuara — jo si turistë, por si familje. Ju mbushni rrugët, kafenetë, plazhet; ju investoni, ndërtoni, mbështesni ekonominë vendore dhe e mbani gjallë frymën e Ulqinit, vit pas viti. Prania juaj nuk është barrë — është burim jete për këtë qytet. Ju nuk jeni të jashtëm — jeni zgjatimi i zemrës së Ulqinit. Dhe megjithatë, zëri juaj — si ai i gjithë komunitetit — u përjashtua.
Familja ime ka jetuar në Ulqin për më shumë se njëmbëdhjetë breza. Kjo nuk është një rrëfenjë — është realitet i gjallë. Dhe, si shumë të tjerë, dua që vajza ime një ditë të ecë mbi këtë tokë me krenari, duke ditur se ende i përket popullit të saj. Por pak nga pak, kjo tokë po u jepet privatëve, në heshtje, në emër të “zhvillimit” — ndërsa ata që e kanë mbrojtur për shekuj me radhë, nuk marrin asgjë më shumë se punë të përkohshme, me paga të ulëta dhe pa përfshirje të vërtetë në proceset vendimmarrëse.
Kjo nuk është strategji për zhvillim të qëndrueshëm. Është rruga drejt përjashtimit.
Vëllezër e motra në diasporë: ju e keni mbajtur Ulqinin në zemrat dhe punën tuaj për dekada. Tani është koha ta mbroni.
Shkruani përfaqësuesve tuaj politikë. Flisni me udhëheqësit e komunitetit. Ndani këtë mesazh. Nënshkruani peticionin:
Kjo nuk është thjesht një çështje e Ulqinit. Është një provë e mënyrës se si merren vendimet, kush përfiton nga to dhe nëse jemi të gatshëm të qëndrojmë kur ajo që duam më shumë është në rrezik.
Robert F. Kennedy ka thënë:
“Sa herë që një njeri ngrihet për një ideal, apo vepron për të përmirësuar jetën e të tjerëve… ai krijon një valë të vogël shprese, dhe kur këto valë bashkohen nga miliona qendra guximi dhe përkushtimi, ato krijojnë një rrymë që mund të rrëzojë edhe muret më të larta të shtypjes dhe padrejtësisë.”
Le të jetë Ulqini ajo valë. Le të jetë ky momenti ynë.
Duhet të jemi të qartë:
Jo heshtjes.
Jo tradhtisë.
Jo shitjes së asaj që kurrë nuk ju përkiste.
Ulqini nuk është për shitje. As për 99 vjet. Asnjëherë.
Nuk do të heshtim.
Nuk do të lëvizim.
Nuk do të jemi viktima.
Dhe nuk do të zhdukem në heshtje.
