Nga Beqir SINA – New York
Tromara : Në vitin 1910 shqipëtarët që kishin emigruar në Shtetet e Bashkuara shkonte te 2235 .Por, shoqëria Vatra në regjistrimin e sajë më vonë, që kishte ajo në vitin 1919, përmbëlidhte rreth 70.000 shqipëtar që kishin hyrë në Amerikë.
Më 1 prill 1919 New York Herald gazeta amerikane, më e madhe e asaj kohe dhe më e lexueshmja, në seksionin e saj “letrat e lexuesve” do të postonte një telegram të atdhetarit korçar Kol Tromara shkruar nga Bostoni, dhe, që i drejtohej Mehmet Konicës në Paris gjatë zhvillimeve të Konferencës së Paqes në emër komunitetit Shqipëtaro Amerkan, ku i thonte:
Fakte historike nga kurbetqarët shqipëtaro – amerikanë
Në vitin 1910 shqipëtarët që kishin emigruar në Shtetet e Bashkuara shkonte te 2235 .Por, shoqëria Vatra në regjistrimin e sajë më vonë, që kishte ajo në vitin 1919, përmbëlidhte rreth 70.000 shqipëtar që kishin hyrë në Amerikë.
Simbas, letrës të cilën e botoi të plotë gazeta amerikane New York Herald, aty theksohej se një numër i madh prej tyre, kishin hyrë me pashaporta të shteteve si Greqia, dhe Turqia, mire po që të gjithë flisnin gjuhën e nënës, gjuhën Shqipe, por ishin regjistruar si grek apo turq, për çështjen e udhëtimit, mbasi nisja me vaporë në atë kohë bëhej vetëm nga Greqia, dhe Turqia për shqipëtarët.
Si shtetas turq për periudhën 1912-1919 kishin erdhur në Amerikë, 5188 shqipëtarë, kryesisht ishin nga veriu i Shqipërisë
Në letërën e tij Tromara, sqaron se gjithashtu prej masakrave greke në jug të vendit, ato vitet 12-14-18, kishte një numër të madh shqipëtarësh, që po iknin për t’i shpëtuar dhunës së shteti të athershëm grek, kundër shqipëtareve.
“Ishte koha kur në Paris zhvillonte punimet Konferenca e Paqes dhe shqipëtarët e Amerikës bënë përpjekje titanike, për mbrojtjen e interesave kombëtare ,si dhe ruajtjen e teritoreve shqipëtare,….Ku në rrezikë ishin prefekturat e jugut të Shqipërisë, për t’u gllabëruar nga shteti fqinjë grek, si Korça, dhe Kolonja, që ishin në luftë për jet a vdekje! se kujt do t’i takonin shqipëtareve a grekëve !
Federata Pan- Shqiptare Vatra, në të gjitha memorandumet e saj të cilat kanë ardhur në vëmendjen tonë, dote shkruante Tromara, thotë se numri i shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara është nga 60.000 deri në 70.000.
Z. Costa Chekrezi, redaktor i librit “Shqipëria”, thotë se numri i shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara është 40.000.
Z. Chekrezi, është një oficer ekzekutiv i Vatrës Federatës shqiptare në Amerikë.
Shifrat e dhëna nga Federata Shqiptare, si dhe nga z Cherkezi, janë së bashku, në bazë deklaratën mbi informacionit zyrtar:
Shtetet e States Regjistrimit i 1910, në deklarimin e numrit të të huajve në vend jep vetëm 2235, janë shqiptarët. Se regjistrimi është marrë mbi bazën e gjuhës amtare. Ajo është se praktikisht të gjithë pothuajse vijnë prej Epirit të Veriut, dhe përdorin gjuhën e tyre lokale shqipe si gjuhë amtare. Është, pra, jo unike që shumë Epiriots greke janë të përfshira në numrin 2,235, raportohet të përbëjnë shtetësinë shqiptare në Shteteve të Bashkuara në vitin 1910.
(B)
Prej 1910, Zyra e Emigracionit ka të dhëna të nacionalitetit shqiptar që ka hyrë në Shtetet e Bashkuara.
Federata Vatra Shqiptare, në memorandumin e tij në shqyrtim, shpjegon mungesën e shtetësisë shqiptare në të dhënat e Byrosë Emigracionit në këtë mënyrë;
“Numri më i madh i emigrantëve shqiptarë erdhi në Shtetet e Bashkuara që nga pushtimi i Shqipërisë së Jugut, duke përfshirë Epirin e Veriut, nga trupat greke, në vitin 1912, dhe sidomos pas vitit fatal të vitit 1914, kur arratisurit dhe refugjatët arritën në Amerikë.”
“Për më tepër, raporti i Zyrës së Emigracionit se në të dhënat e saj nuk ka kombësi shqiptare, shpjegohet lehtë me faktin se autoritetet e emigracionit të listuara subjektet osmane të Shqipërisë, thonë se Shtetet e Bashkuara kurrë nuk ka pasur një rast të njohjes së pavarësisë së menjehershme të Shtetit Shqiptar , në ato vite”
Me fjalë të tjera, Federata Vatra shqiptare në Amerikë, pranon se deri në vitin 1910 nuk ka pasur më 2235 shqiptar në Shtetet e Bashkuara; porse 68.000 Shqiptarët, thonte regjistri i Vatrës, tashmë këtu kanë hyrë në vend që nga viti 1912; dhe se ata janë “të listuara si subjekte osmane, ose greke, por që flisnin vetëm Shqip”.
Ne kemi aplikuar në Byronë Imigracionit në Uashington, shkruhej në letrën e Tromarës, drejtuar Mehmet Konicës, dhe se: “Autoritetet amerikane ishin shumë të sjellshëm të na japin me tabelën mbi rrjedhën, e shkaktuar nga Emigracionit nga Turqia dhe Greqia (Turqia evropiane dhe aziatike), nga 1912 në 1919.
