Me rastin e 320-vjetorit – Janar 1703
Nga Frank ShkreliIshte viti 1703 – më saktësisht – 13, 14, e 15 Janari i atij viti që në Mërçi të Lezhës është organizuar Kuvendi Kishtar i Arbrit – ose ndryshe Koncili i Kishës Katolike në trojet Shqiptare, i thirrur nga Papa Klementi i XI – Françesk Albani, me origjinë shqiptare. Organizimin e këtij Kuvendi me rëndësi të madhe kombëtare, Papa Klementi ia besoi Kryeipeshkvit të Tivarit në atë kohë, Imzot, Vinçenc Zmajeviqit.
Me atë rast, ipeshkvijt katolikë të trojeve shqiptare, pjesëmarrës në Kuvendin e Arbrit – shqyrtuan, në përgjithësi gjëndjen e përgjithëshme, kryesisht, të mjerueshme të Kishës Katolike në ato anë nën sundimin ottoman. Përveç çështjeve kishtare, Kuvendi i Arbrit ka analizuar edhe çeshtje të tjera me rëndësi kombëtare, përfshir rrezikun që i kanosej jo vetëm fesë katolike, por edhe gjuhës shqipe dhe me të edhe identitetit kombëtar nën administratën e egër pushtuese otomane, në një situate tejet të vështirë dhe sfiduese për shqiptarët në trojet e veta.
Për të shënuar këtë ngjarje me shumë rëndësi për ruajtjen e historisë, gjuhës dhe identitetit kombëtar të shqiptarëve, Dioqeza e Lezhës dhe Bashkia Lezhë, organizuan fund javën që kaloi, pikërisht në ambijentet e Kishës së Shën Gjonit (në rinovim e sipër)ku është mbajtur Kuvendi i Arbrit 320-vite më parë, Kishë kjo që nën drejtimin dhe udhëheqjen e të palodhurit Dom Nikë Ukgjini dhe bashkpuntorëve të tij, po rinovohet – ashtu siç janë rindërtuar një numër objektesh të tjera kishtare historike në ato anë, falë vullnetit, dedikimit dhe vendosmërisë së tij personale, fetare e kombëtare të tij dhe ndihmës së shumë prej bashkpuntorëve të tij, të cilët – në mungesë arrogante të ndihmës qeveritare për objektet kulturore – shumë prej këtyre patrirotëve nuk kursejnë asgjë për rindërtimin e këtyre objekteve me rëndësi kombëtare historike dhe fetare. Frank Shkreli: Kanë filluar punimet për rehabilitimin e Kishës së Kuvendit të Arbërit afër Lezhës | Gazeta Telegraf
Në frymën e bashkpunimit dhe mirëkuptimit mbarëkombëtar të Kuvendit të Arbrit, Janarin e vitit 1703,ku e kur u mblodhën burrat e dheut për të biseduar për fatet e Kombit — MËRQIA- KISHA E KUVENDIT TË ARBRIT, NË TË KALUARËN DHE SOT – Dielli | The Sun (gazetadielli.com) –fund javën që kaloi Dioqeza e Lezhës dhe Bashkia Lezhë organizuan një tubim për të shënuar këtë përvjetor duke shpallur vitin 2023, si Vitin jubilar të Kuvendit të Arbrit, me rastin e 320-vjetorit.
Shihet se për nga pjesëmarrja në këtë tubim e studiuesve dhe personaliteteve akademike nga të gjitha trojet shqiptare dhe nga diaspora, organizatorët duket se janë munduar, me të drejtë, t’i japin kësaj ngjarjeje të rëndësishme një pamje të karakterit mbarëkombëtar. Në kishën e Shën Gjonit ku është mbajtur Kuvendi i Arbrit më 1720 – ndoshta më i rëndësishmi në historinë e shqiptarëve, pas Besëlidhjes së Lezhës nën drejtimin e Kryetrimit të Kombit, Gjergj Kastriotit -Skenderbe – ishin mbledhur klerikët nga diqoezat e Lezhës, Shkodrës e Tivarit. Morën pjesë gjithashtu edhe studiues, akademikë dhe mysafirë të ftuar nga mbarë trojet shqiptare, të ardhur nga Shkupi, Prishtina, Ulqini, Tivari, Tirana e Shkodra, në shenjë nderimi dhe respekti për Kuvendin historik të Arbrit, por edhe për rëndësinë që ka edhe sot –jo vetëm fetare, por edhe atdhetare e kulturore, për mbarë Kombin shqiptar – edhe si shembull i ruajtjes së gjuhës dhe identitetin kombëtar të shqiptarëve, anë e mbanë trojeve të veta. Organizuesit e kësaj ngjarjeje me rëndësi historike, fetaro-kulturore, falënderuan edhe kontribuesit nga vendi dhe jashtë vendit — pa ndihmën financiare të cilëve – do ishte pothuaj i pamundur rindërtimi dhe meremetimi i Kishës së Arbrit dhe ambienteve për rreth. Është meritë e tyre dhe udhëheqsit të punimeve të meremetimit, Dom Nikë Ukgjinit, që sipas fotografive që kam parë, ky objekt historik, çdo ditë e më shumë, po merr shkëlqimin e vet të merituar e të munguar për shumë dekada me radhë. U lumtë këtyre burrave të dheut, të kohërave tona, të cilët kanë marrë përsipër përgjegjësi për ruajtjen dhe meremetimin e objekteve kombëtare, që në një shtet normal, janë përgjegjësi të qeverisë e të shtetit.
Me këtë rast përkujtimor, të djelën që kaloi, të Kuvendit të Arbrit në Mërçi të Lezhës u promovua edhe relacioni i autorit të punimeve të Kuvendit të Arbrit, delegatit të Papa Albanit, Imzot Vincenc Zmajeviq, i botuar në gjuhen shqipe, nga AIlbanisches (Albanishes) Institut, St. Gallen dhe shtëpia botuese, Faik Konica Prishtinë. Tubimi i javës së kaluar në Lezhë, shënoi gjithashtu edhe fillimin e Vitit Jubilar të 320-vjetorit të Kuvendit të Arbrit, me premtimin për tu takuar gjatë këtij viti për ngjarje të tjera, në kujtim të këtij përvjetori jubilar.
Në tubimin, me rastin e 320-vjetorit të Kuvendit të Arbrit, folën një numër studiuesish e historianësh, disa prej të cilëve mund ti ndjekni në këtë link më poshtë. PERKUJTOHET NE LEZHE 320 VJETORI I KUVENDIT TE ARBERIT. Bashkia dhe Dioqeza e Lezhes kane perkujtuar 320 vjetorin e Kuvendit te Arberit, nje nga… | By Rrok | Facebook — Por, si pasqyrim të punimeve të tubimit, javën që kaloi, foli edhe Dom Nikë Ukgjini, drejtuesi dhe udhëheqsi i projektit të madh të rinovimit të Kishës së Arbrit, ku 320-vite (14, 15 e 16 Janar, 1703) më parë u mbajtë Kuvendi i Arbrit. Në fjalën e tij, Dom Nik Ukgjini tha se kjo datë është një themel i rëndësishëm për mbrojtjen dhe ruajtjen e identitetit shqiptar., duke dhenë një historik të shkurtër të Kishës së Arbrit, ku 320-viet më parë u mbajt Kuvendi i Arbrit.
Fjala përshëndetës dom Nika
Shpallja e vitit Jubilar, 320 vjetori i Kuvendit të Arbrit
Të nderuar pjesëmarrës,
Kuvendi apo Koncili kishtar i Arbërit që u mbajt në Kishën e Shën Gjonit të Merçisë, nën drejtimin e Imzot Vinçenc Zmajeviçit, kur ai kishte vetëm 31 vjeç, ishte me rëndësi të jashtëzakonshme për fatet e Kishës katolike në trojet shqiptare, të gjuhës shqipe e të identitetin etnik të kombit shqiptar. Ishte data 14 janar e Kuvendi do të vijonte edhe më 15 e 16 janar 1703, kur në përfundim të punimeve, baritë e të gjitha trojeve të Kishës Katolike, si dhe delegatë të tjerë, nënshkruan dekretet e Koncilit të Arbnit, te cilat u botuan në latinisht e shqip ne vitin 1706, nga Imzot Zmajeviçi e ku përmes së cilës shihet qartë se kleri katolik shqiptar, përkundrejt torturave nga pushtuesit, i qëndroi pranë në gaz e në vaj, popullit të vet dhe i parapriu rilindjes së tij kombëtare.
Imzot Zmajeviçi i nxitur nga Papa Francesk Albani, u kujtoi të gjithë ipeshkvijve pjesëmarrës të Kuvendit të Arbërit detyrën që të kujdesën me të gjitha forcat për ringjalljen e jetës fetare të popullit, e të punojnë për përtëritjen dhe rritjen e klerit si dhe për lirinë fetare të kultit e të popullit.
Nisur nga ajo se çfarë është shkruar për Kuvendin e Arbrit, mund te themi se në ketë ambientin ku gjendemi, u vendos një gur i rëndësishëm themeli për mbrojtën dhe ruajtjen e identitetit kombëtar dhe fetar të arbërve përballë zgjedhës së rëndë të robërisë nën turqit osmanë dhe depërtimit të dhunshëm të islamizmit, i cili kishte arritur fazën e tij kulmore në fund të shek. XVII e fillim të shek. XVIII.
Sulltanati i Stambollit duke reflektuar thellë, kuptoi se Kuvendi i Arbrit ishtë një veprimtari sa kombëtare aq ndërkombetare, një nga ngjarjet me të mëdha ballkanike, ishte konkretisht një reagim strategjik i Evropes Perëndimore ndaj Shqipërisë, prandaj në vitet në vazhdim, ky objekt legjendarë, do pësonte dëmtime, rrënime të shumta si dhe ringritje. Do përmendim këtu dëmtimet goditëse e të parat që kishin ndodhur gjatë rivalitetit në mes Karamahmud Pashë Bushatliut dhe Mehmet Pashë Çaushollit besnikut të sulltanit, gatë viteve 1785-1796, e ky ipeshkvi Mikel Kryziu në vitin 1789, thotë se Kisha është aq e prishur sa duket se do të rrënohet në mos sot o nesër dhe mezi qëndron në këmbë. Po kështu dëmtime te kësaj natyre shënohet sa ka pasur edhe në vitet në vazhdimësi. Ajo e fundit ka ndodhur nga esadistët shqiptarë në vitin 1915 dhe me pas gjatë diktaturës së egër komuniste, e cila e dominoj për 45 vite tokën e Arbrit.
Me ardhjen e demokracisë në mars të viti 1991, Kisha Katolike si pjesë e këtyre vuajtjeve të këtij populli, me këtë rast filloi edhe ajo ringjalljen e saj. Meshtarët, përpos punës intensive baritore, ju desh të merreshin edhe më ringritjen e mureve të rrënuara të disa objekteve të kultit. Kështu ndodhi edhe me Kishën legjendare të Kuvendit të Arbrit, e cila gjatë kohës se komunizmit kishte degraduar tepër, prandaj u pa e nevojshme ndërhyrja restauruese e cila ndodhi në mënyrë serioze por dhe modeste vitin 1996.
Duke qenë të bindur se çdo aset të Trashëgimisë tonë Kulturore Kombëtare, përfaqësojnë vertebrat e shtyllës kurrizore të identitetit tonë kombëtar, dhe që kjo pjesë e historisë sonë të marrë edhe më tepër jetë, një grup vullnetmirësh me ide e financime arritëm gjatë vitit 2022, të ia shtojmë dinjitetin këtij objekti duke rindërtuar e meremetuar, por dhe duke shtuar gjerat të nevojshme, në Kishë dhe ambientin për rreth e qark.
Duke falënderuar te gjithë kontribuuesit financiarë nga brenda dhe diaspora deri tani kemi arritur për ta përmbyllur fazën e parë të rindërtimit, me shpresë se do i gjejmë mundësitë për përmbyllur deri në fund projektin e hartuar.
Me ketër rast të 320 vjetorit te Kuvendit të Arbrit, gjej rastin ti falënderoj edhe atyre që na shtuan madhështinë e kësaj feste duke na mundësuar promovimin e relacionit të Imzot Zmajeviqit në gjuhën shqipe e i cili si vend takimi historik e kishte pikërisht në Kishën e Merqisë ku sot jemi bashkuar.” Fjala e Dom Nikë Ukgjinit në përvjetorin e 320-të Kuvendit të Arbrit.
